Savez vojvođanskih Mađara, bliski Orbanu, u savezu sa naprednjacima

Najjača manjinska stranka u Skupštini Srbije i treća snaga u pokrajini Vojvodini – Savez vojvođanskih Mađara (SVM) nakon izbora ostaje jedan od ključnih partnera vladajućoj Srpskoj naprednoj stranci (SNS).

Ova stranka, koju opisuju kao “most” između lidera Srbije i Mađarske Aleksandra Vučića i Viktora Orbana, prema preliminarnim rezultatima imaće šest poslanika u republičkom parlamentu i sedam u pokrajinskom.

Već u prvim obraćanjima u izbornoj noći čelnici SNS-a i SVM-a nagovestili su nastavak decenijske koalicije.

Vršilac dužnosti predsednika Saveza vojvođanskih Mađara Balint Pastor za Radio Slobodna Evropa (RSE) ocenjuje da je koalicija sa vladajućom strankom dobra jer su “postigli istorijsko pomirenje Srba i Mađara”.

“To doprinosi stabilnosti i razvoju, da naselja sa mađarskim življem mogu da računaju na infrastrukturne projekte i drugo”, izjavio je Pastor.

SVM je važan za SNS, po oceni novinara i nekadašnjeg šefa biroa RSE iz Budimpešte Gabora Bodiša, pre svega zbog uloge u povezivanju mađarskog premijera Viktora Orbana i predsednika Srbije Aleksandra Vučića.

“Vučiću odgovara da ima jednog dobrog drugara u Evropskoj uniji (EU)”, ističe on.

SVM je sestrinska partija Orbanovom Fidesu, a u Srbiji je tokom decenijske saradnje u vlasti, pored ostalog, imala predsednika pokrajinskog parlamenta, kao i pokrajinske i državne sekretare.

Ipak, Bodiš smatra da uticaj te partije na političke odluke u Srbiji nije veliki.

“To što SVM ima državne sekretare u svakoj srpskoj vladi to je kao ‘ikebana na stolu’. Oni ništa ne znače, nemaju nikakav uticaj, i to je najmanje što Vučić može da uradi – da ako dođe do krizne situacije može da računa na Orbana u Briselu”, dodaje.

Orbana, koji je na meti kritika drugih lidera Evropske unije zbog podrivanja demokratije u Mađarskoj i protivljenja podršci Ukrajini nakon ruske invazije, predsednik Srbije opisuje kao “velikog prijatelja”.

Ocenjuje takođe da su odnosi dve države “na vrhunskom i istorijskom nivou”.

Orban je Vučiću među prvima čestitao pobedu SNS-a na izborima 17. decembra.

“Srbija neće stati! Čestitam predsedniku Vučiću i članovima njegove liste na ubedljivoj izbornoj pobedi”, napisao je Orban na društvenoj mreži X, nekoliko sati po zatvaranju birališta.

Mađari najbrojnija manjina u Srbiji

Prema popisu iz 2022. godine, u Srbiji živi preko 184.000 Mađara i najbrojnija su nacionalna manjina u državi.

Većinsko stanovništvo su u nekoliko opština u pokrajini Vojvodini.

Veliki broj Mađara u Srbiji ima dvojno – srpsko i mađarsko državljanstvo.

Time ostvaruju pravo da glasaju na izborima u obe države. Na prošlim izborima u Mađarskoj, 2022. godine, pravo glasa imalo je oko 60.000 birača iz Srbije.

“I zbog toga Orban šalje pomoć u Vojvodinu, koja se u poslednje vreme smanjila jer u Mađarskoj vlada velika ekonomska kriza i inflacija, ne dolaze pare iz EU. Inače, novac u Vojvodinu uglavnom dolazi preko fondacije ‘Prosperitati’ od čega najviše koristi imaju ljudi bliski SVM”, tvrdi Gabor Bodiš.

Orbanova vlada je od dolaska na vlast pokrenula nekoliko privrednih programa u Vojvodini, ali i u centralnom delu Srbije u saradnji sa SVM – odnosno kroz fondaciju “Prosperitati” koju ta stranka vodi.

Kritike da novac dobijaju samo ljudi bliski SVM, ta stranka odbacuje.

Vršilac dužnosti predsednika SVM Balint Pastor za RSE kaže da je zahvaljujući fondaciji Prosperitati 14.000 malih poljoprivrednih proizvođača, preduzetnika, porodica uspelo da realizuje neku investiciju ili kupilo zemlju ili kuću.

“Nema nijedne porodice u Vojvodini, nijednog dvojnog državljanina koji nije mogao da računa na nekakvu pomoć, finansijsku podršku od vlade Mađarske, zato što ova zemlja vodi odgovornu nacionalnu politiku i tamo je tradicija 33 godine unazad da se pomaže mađarska dijaspora”, dodaje on.

Gradonačelnik Subotice iz redova Srpske napredne stranke Stevan Bakić je rekao za RSE da od dobre saradnje između SNS-a i SVM-a benefite imaju oba naroda – i Srbi i Mađari.

“I mi u lokalu itekako računamo na koaliciju sa SVM-om i u budućnosti. Savez vojvođanskih Mađara je jedan od najpouzdanijih koalicionih partnera SNS-a”, dodaje.

Vojvođani o saradnji SNS i SVM: Ko ima korist?

Subotičanin Ištvan Božo izjavio je za RSE da mađarska zajednica u Vojvodini “nema direktnu korist” od dobrih odnosa između Srpske napredne stranke i Saveza vojvođanskih Mađara, već “samo njihov uži krug profitira od toga”.

“Taj dobar odnos je više zasnovan na biznisu, na parama koje stižu iz Evropske unije. Mađarska vlada koristi te pare za razne investicije u Srbiji, u raznim oblastima, a SNS-u je jako dobro da te pare stižu praktično besplatno”, smatra on.

Da, sa druge strane, ta saradnja “ne može biti loša” za građane, ocenjuje Silvija Martinović iz Bajmoka.

“Ono što je bitno, da idemo napred i da svi imamo neke koristi od te saradnje”, smatra ona.

Mina Delić iz Sente veruje da se prijateljski odnosi i benefiti o kojima govore politički čelnici ne odnose na sve građane, već na članove političkih stranaka.

“Obični građani od toga nemaju apsolutno ništa. Šta više, verujem da im ide na štetu”, ocenila je Delić.

Prošlogodišnji popis u Srbiji pokazuje da je Mađara skoro 70.000 manje u odnosu na 2011. godinu.

Razlika je još drastičnija kada se uporede rezultati popisa od pre 30 godina: 1991. godine Mađara je u Srbiji bilo gotovo duplo više – 343.800.

Kako se razvijala saradnja SVM i Fidesa?

Vršilac dužnosti Saveza vojvođanskih Mađara Balint Pastor tvrdi da će Orban uvek dobiti najmanje oko 60.000 glasova u Vojvodini.

“Vojvođanski Mađari imaju puno razloga da glasaju za Fides Viktora Orbana i to će da čine i na sledećim izborima za mađarski i Evropski parlament”, rekao je za RSE.

Balint Pastor je vođenje stranke preuzeo nakon smrti svog oca, dugogodišnjeg predsednika SVM i predsednika Skupštine Vojvodine Ištvana koji je preminuo krajem oktobra, uoči raspisivanja izbora.

Novinar Gabor Bodiš ocenjuje da je Ištvan Pastor posle velike pobede Orbanovog Fidesa na mađarskim parlamentarnim izborima 2010. godine, kada su osvojili dvotrećinsku većinu, prepoznao političku priliku da im se prikloni.

Kako je naveo, dotadašnja politika SVM-a se bazirala na tome da drže distancu prema različitim strankama u Mađarskoj, ali je Pastor u tom trenutku “mudro vezao brod” svoje stranke za Fides.

Prema rečima Gabora Bodiša, “politička sudbina SVM prvenstveno zavisi od volje Viktora Orbana”.

“Bitna je brojka – isporučiti vojvođanske glasove na mađarskim parlamentarnim izborima koji će biti održani 2026. godine”, ocenio je Bodiš.

Mađarski birači u Srbiji glasaju putem pošte.

Kako je pokazalo istraživanje RSE, listiće glasača iz Srbije na prošlogodišnjim izborima u Mađarskoj “Pošta Srbije” je distribuirala uz pomoć nevladine organizacije, bliske politici Viktora Orbana.

Za deljenje glasačkih listića bila je zadužena nevladina organizacija “Jedinstvo mađarske manjine” (Concordia Minoritatis Hungaricae).

Organizaciju vode ljudi koji su bili ili su još uvek članovi Saveza vojvođanskih Mađara.

Na primedbe mađarske opozicije i nevladinih organizacija o regularnosti takvog izbornog procesa, SVM tada nije odgovarao za RSE.

‘Crna ovca u Evropskoj uniji’

Gabor Bodiš ocenjuje da su izbori za Evropski parlament 2024. bitni Orbanu, te da bi mu odgovaralo da krajnja desnica dobije veći uticaj na kreiranje politike u Briselu.

“Viktor Orban više ne predstavlja Evropsku uniju, on se bori sa EU, on je crna ovca u Evropskoj uniji”, dodaje.

Orban i njegova vlada su u Briselu u nekoliko navrata istupali protiv pružanja vojne pomoći Ukrajini u borbi protiv ruske agresije, tvrdeći bez dokaza da bi takva pomoć samo produžila rat.

Orban često kritikuje EU i u sukobu je sa evropskim liderima zbog odstupanja njegove administracije od demokratskih normi.

EU je pre gotovo godinu zamrznula milijarde evra fondova dodeljenih Mađarskoj, zbog njenog neuspeha da sprovede reforme u oblasti vladavine prava.

Dok Orban to demantuje, Evropska komisija već skoro deceniju optužuje mađarskog premijera za demontažu demokratskih institucija, preuzimanje kontrole nad medijima i kršenje prava manjina.