Istraživanje Radija Slobodna Evropa: Uprkos pozivima, slaba zastupljenost manjina za rad u policiji Srbije

Srednjoškolka N.O. sa severa Vojvodine želi da postane policajka. Ona pohađa nastavu na mađarskom jeziku, ali nakon srednje škole planira da se školuje za policijsku profesiju.

„Ovo mi je želja već duže iako mi roditelji govore da odustanem od te ideje“, rekla je ona za RSE.

Na pitanje zašto želi da postane policajka, kaže da joj se sviđa ideja da može da unapredi bezbednost u zajednici, u kojoj žive građani mađarske nacionalnosti.

„Volim da pomažem ljudima“, navela je.

Međutim, broj pripadnika nacionalnih manjina zainteresovanih za policijsku obuku u Srbiji ne povećava se uprkos višegodišnjim kampanjama i pozivima političara.

To pokazuju podaci Centra za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici, nadomak Novog Sada koji su dostavljeni Radiju Slobodna Evropa (RSE).

Ovaj Centar je jedina ustanova za osnovnu obuku policije u Srbiji, a od 2007. godine kada je osnovan, obuku je upisalo 8.800 kandidata.

Od tog broja, za skoro 16 godina postojanja Centra, manje od sedam posto čine pripadnici nacionalnih manjina, potvrđuju podaci centra.

U najvećem broju to su pripadnici bošnjačke zajednice kojih ima 117.

Od nacionalnih manjina u Vojvodini, na severu Srbije, jedino se pripadnici mađarske manjine izdvajaju u brojkama centra sa 51 kandidatom.

Iz Centra napominju da ovi podaci zasad nisu konačni, jer je edukacija pojedinih klasa još u toku.

Centar obučava kandidate koji su već završili srednju školu. Nastava traje do godinu dana.

Slično i na Kriminalističko-policijskom univerzitetu

Zastupljenost kandidata iz redova nacionalnih manjina je niska i na Kriminalističko-policijskom univerzitetu.

Na ovom univerzitetu, međutim, napominju da imaju podatke o nacionalnoj pripadnosti studenta samo za one koji su želeli da se izjasne o nacionalnosti.

Prema Ustavu Srbije građani nisu u obavezi da se izjašnjavaju po nacionalnoj osnovi.

Na tom univerzitetu su za RSE naveli da od 1.300 studenata imaju njih deset iz redova nacionalnih manjina.

Popis iz 2022. godine pokazao je da Srbija ima 6,7 miliona stanovnika.

Na prošlogodišnjem popisu 80 odsto popisanih su se izjasnili kao Srbi, dok se oko 20 posto stanovnika izjašnjava kao deo neke manjinske grupe ili se nije izjasnilo na popisu.

Koliki je broj policajaca iz manjinskih zajednica?

Ministarstvo unutrašnjih poslova Srbije nije odgovorilo na upit RSE o tome koliko pripadnika nacionalnih manjina radi u policiji i da li se preduzimaju neke aktivnosti da se oni motivišu za policijsku profesiju.

Prema navodima beogradskih medija, koje RSE nije uspeo da potvrdi, u srpskoj policiji trenutno radi oko 1.300 pripadnika nacionalnih manjina.

U Zakonu o policiji piše da Ministarstvo prilikom zasnivanja radnog odnosa vodi računa o nacionalnom sastavu stanovništva, odgovarajućoj zastupljenosti pripadnika nacionalnih manjina i poznavanju jezika i pisma koji je u službenoj upotrebi na teritoriji jedinice lokalne samouprave.

Maja Bjeloš, viša istraživačica nevladinog Beogradskog centra za bezbednosnu politiku, ocenila je za RSE da zatupljenost nacionalnih manjina u MUP-u nije poboljšana u poslednjih 17 godina.

Ona je iznela podatak da je „1.276 pripadnika nacionalnih manjina bilo zaposleno 2006. godine“.

Bjeloš je ocenila da je učešće manjina u policijskim strukturama bitno, jer se na taj način poštuje različitost, a ujedno poznavanje jezika nacionalnih manjina olakšava svakodnevni kontakt sa građanima u multietničkim sredinama.

Bjeloš ističe da „u sredinama gde sastav policije odražava sastav zajednice kojoj služi dolazi do jačanja međuetničkih odnosa, ali i kvalitetnije operativne delotvornosti policije“.

Na ovo je ukazala i Ivana Milatović, saradnica Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS).

Ona je navela da je „samo reprezentativna policija u stanju da odgovori na ozbiljne pretnje i zločine, da omogući javnu bezbednost i zaštiti ljudska prava svih građana i građanki“.

„Policija će moći bolje da se identifikuje i da smanji kriminal, dok mogućnost razgovora sa policijskim službenicima na maternjem jeziku povećava njihovu efikasnost u interakciji sa žrtvama zločina“, rekla je.

Da li su pripadnici manjina zainteresovani za rad u policiji?

U OEBS-u navode da njihovo iskustvo tokom različitih kampanja za učešće manjina u radu policije pokazuje da postoji interesovanje.

Ivana Milatović je navela da je u avgustu 2022. godine organizovan niz radionica širom zemlje u cilju informisanja i pripreme kandidata iz manjinskih zajednica za prijemni ispit u Centar za osnovnu policijsku obuku.

„Od 468 učesnika, 186 je bilo iz manjinskih zajednica, što pokazuje snažan interes manjinskih zajednica da se pridruže policiji“, kaže Milatović.

Ona, međutim, dodaje da se primećuje stalan pad broja policajaca iz nacionalnih manjina.

Maja Bjeloš iz Beogradskog centra za bezbednosnu politiku kaže da ne postoje jasna istraživanja koja bi odgovorila zašto manjine nisu više zainteresovane.

Kako je rekla u prethodnom periodu se verovalo da su loš materijalni položaj i niske plate policajaca među ključnim razlozima.

„Odnosno loš odnos policije prema nacionalnim manjinama tokom devedesetih godina, kao i nedovoljno poznavanje srpskog jezika“, dodala je.

Prema njenim rečima razlog može da leži i u percepciji o zastupljenosti korupcije u policiji, kao i doživljaju policije kao represivnog organa u službi vlasti.

Kako do povećanja broja pripadnika manjina u policiji?

Iskustva drugih država pokazuju da je mobilizacija građana za policijski posao moguća, ali da je za veće učešće manjinskih grupa nužno da dođe do demokratizacije društva, ocenila je Maja Bjeloš iz BCBP-a.

„Radikalne i temeljne reforme policije: depolitizacija, decentralizacija, dekriminalizacija policije i povratak viziji policije kao servisa građana su ključni“, naglašava ona.

U Misiji OEBS-a smatraju da je neophodan veći stepen podrške za razvoj znanja na različitim jezicima.

„Časovi srpskog jezika za pripadnike nacionalnih manjina koji pohađaju policijsku obuku i obrazovanje, i kursevi jezika nacionalnih manjina za policiju, dobar su način da se mladi motivišu da se prijave“, navela je Ivana Milatović.

Prema istraživanju Beogradskog centra za bezbednosnu politiku iz 2022. godine institucija u koju građani Srbije najviše veruju je vatrogasna služba, zatim slede vojska, Srpska pravoslavna crkva i zdravstvene ustanove.

Na problem zastupljenosti manjina u policiji nedavno je ukazao i potpredsednik Saveza vojvođanskih Mađara (SVM) Balint Pastor.

SVM je najveća stranka u Srbiji, koja zastupa interese mađarske zajednice i sestrinska je sa Fideszom, mađarskog premijera Viktora Orbana.

Pastor je za list Mađar So u aprilu ocenio da je „važno da u policiji radi što više policajaca Mađara“ koji kako je rekao, s pravom očekuju da imaju iste mogućnosti ako u Srbiji žele da postanu policajci, vatrogasci, sudije ili tužioci.

On je na društvenim mrežama pozvao mlade da se jave kancelariji SVM ukoliko su se prijavili na konkurs Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije.

Kako je ocenio tada, smatra delom njegovog posla da, ako zna da se neko iz zajednice prijavio za policajca ili vatrogasca, „pokušavam da se založim u njihovo ime“ ako ispunjavaju uslove.