Tragovi metaka na fasadama Gradske kuće nakon streljanja Subotičana: „Danima su leševi ležali, kao primer drugima“

Na fasadama Gradske kuće u Subotici i danas se nalaze još uvek neobeleženi tragovi metaka nastali tokom streljanja nedužnih Subotičana za vreme okupacije, na početku Drugog svetskog rata, 1941. godine. Koliko naših građana zna za teror koji se odvijao među zidinama ovog objekta starog 115 godina, građenog u stilu secesije koji su projektovali poznati arhitekti Marcel Komor i Deže Jakab?

Prema rečima Dejana Mrkića iz Istorijskog arhiva Subotica, žrtve su bile streljane nasumično, kao upozorenje građanima šta će da se dogodi ako se suprotstave fašističkoj ideologiji tadašnjeg režima.

„Danima su tu leševi ležali, kao primer drugima. Okupator je hteo da pokaže već u samom nastupanju da će svako ko se protivi biti najstrože kažnjen, da neće štedeti živote ni za najmanji prekršaj“, istakao je.

Poverenica Udruženja „Ženske studije i istraživanja“ Novi Sad, podružnica Subotica, Margareta Bašaragin je podsetila da se ispred zadnjeg ulaza u Gradsku kuću nalaze neobeleženi tragovi metaka koji su nastali tokom pogubljenja nevinih žrtava početkom aprila 1941. godine, već u prvim danima i časovima, kada su grad okupirale trupe Mikloša Hortija.

„Ovo je jedna prometna ulica, svakodnevno ovde sugrađani i sugrađanke prolaze, odlaze u uslužni centar Gradske kuće, ali malo Subotičana zna da ovde postoje tragovi metaka i da su ovo bila mesta poginulih“, navela je.

Ona je istakla da je o tome važno govoriti da se vidi kolika je hrabrost bila onih koji su se i pored takvih pretnji i sankcija usudili da se usprotive fašističko-nacističkoj ideologiji.

Prema fotografijama i podacima koji su dostupni u Istorijskom arhivu, na trećem spratu Gradske kuće se nalazio istražni zatvor i mučilište iz kog su neki zatvorenici posle prebačeni u zloglasnu Žutu kuću koja se nalazi svega 160 metara od Gradske kuće, a iz nje kasnije u druge koncentracione logore u Mađarskoj i Nemačkoj.

Mrkić je rekao da su zatvorske ćelije bile u istim prostorijama u kojima je danas smešten Istorijski arhiv, a zatvorenici su se mučili i u samom dvorišnom delu, u unutrašnjosti Gradske kuće.

„Ljudi su u zatvoru bili izloženi torturi i zastrašivanju koje je imalo za cilj da se svaki otpor unapred obeshrabri“, kazao je.

U zgradi Gradske kuće je bila i krznarska radnja Edvarda Krala koji je nakon rata, prema Mrkićevim rečima, svedočio o tome da je bio odveden gore u zatvor, gde je bio ponižavan, vređan i tučen, a kada su ga pustili, svoju prodavnicu je zatekao opljačkanu.

Bašaragin je istakla da će nastojati da uprava Grada Subotice nakon 82 godine konačno obeleži ovo mesto i postavi spomen-tablu, ali i sva druga mesta u gradu koja su tokom rata bila pretvorena u mučilišta.

Građani su uoči obeležavanja Dana oslobođenja Subotice od fašizma, 10. oktobra 1944. godine, mogli da posete mesta u gradu Subotici značajna za dešavanja u Drugom svetskom ratu poput Gradske kuće, Žute kuće, Spomenika „Balada vešanih“, spomen-biste subotičkih partizana oslobodilaca kod Nove opštine, Železničke stanice, Trga slobode i Trga žrtava fašizma.

Šetnju su organizovali Udruženje građana „Ekoslavija“ i subotička podružnica „Ženskih studija i istraživanja“.