Afežeovke kod Gradske kuće u Subotici
Tog jutra, 22. juna 1941, u 3.15, započela je najkrvavija faza Drugog svetskog rata: pod kodnim imenom “Operacija Barbarosa”, nacistička Nemačka je napala Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika (SSSR), bez prethodne objave rata i bez obzira na ranije sklopljeni ugovor o nenapadanju, tzv. Pakt Hitler-Staljin.
Operacija je dugo i u tajnosti bila planirana, tako da je napad Crvenu armiju zatekao potpuno nespremnu. Više od tri i po miliona nemačkih vojnika raspoređeni su bili duž borbene linije dugačke 1.600 kilometara, do dan-danas najdužeg fronta u istoriji.
Vest o invaziji nemačkih snaga na SSSR do podneva je već stigla i do Subotice.
“Sada znamo šta nam je raditi”, rekla je Lola Vol, dotrčavši iznenada do kuće Draginje Lendvai. Obe su bile uzbuđene zbog najnovijih događaja.
I spremne na akciju.
Već nakon dva-tri dana, u kući Irene Sarić u Halaškim vinogradima, u kojoj su se skrivale Giza Prčić, Marica Mirković i Lujza Vuković, bio je održan sastanak.
“Lola je govorila o političkoj situaciji, oformila grupu i mene postavila na čelo. Naš zadatak: da se upoznamo sa događajima, da ih tumačimo, da širimo letke, da prikupljamo materijalnu pomoć, govorilo se o sanitetskim kursevima, da organizujemo grupe sa simpatizerima. U mojoj grupi je Klara, Rudinski Ruža i Kuntić Ana kojima sam davala letke i dobivala novčanu pomoć”, svedoči Draginja Lendvai o organizovanju žena u Subotici na početku rata u svojoj biografiji koju je sama pisala rukom 1963.
Njen ulazak u Savez komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ) usledio je nakon što se u Suboticu doselila iz Zagreba, gde je završila četiri razreda srednje škole, daktilografski i knjigovodstveni kurs, pa je tako u tom gradu od 1933. godine bila članica Ujedinjenog radničkog saveza tj. URS-a,najjače i najbrojnije sindikalne organizacije u Kraljevini SHS, i Podružnice privatnih nameštenika.
U Zagrebu se i venčala sa Lajčom Lendvaiem 1934. godine. Kako su, međutim, članovi njene porodice stradali zbog širenja levičarskih ideja, a ona sama stalno bila pod prismotrom policije, sa porodicom se preselila u Suboticu 1936, gde je nastavila svoje sindikalne aktivnosti do zabrane rada URS-a zbog revolucionarnog delovanja.
Kao skojevka, Draginja je rukovodila aktivom formiranim na inicijativu Lole Vol vrlo kratko jer se krajem jula 1941. razbolela, kada je menja Marica Gros, subotička partizanka.
Okupatorske vlasti je hapse sredinom septembra iste godine da bi je, zbog bolesti, nakon saslušanja pustili na slobodu.
Samo tri nedelje kasnije, iako u drugom stanju, ponovo biva uhapšena i zatočena u Žutu kuću, gde usled batinjanja gubi dete.
Prebacuju je u zatvor u Gradskoj kući zbog ispitivanja, a potom, zajedno sa suprugom Lajčom, u zatvor preko puta subotičke bolnice, da bi konačno 13. novembra bili smešteni u zatvor kod suda.
Na suđenju, održanom 10. marta 1942, Draginja dobija osam meseci kazne zatvora „zbog dela protiv države i društvenog poretka”. Na slobodu je puštaju 15. juna iste godine.
Godine rata Draginja je provela u strahu, strepnji i neizvesnosti jer je čitava njena porodica bila u partizanskom pokretu – majka, dva brata i sestra, a ona sama sve vreme pod prismotrom policije, uz ograničeno kretanje. Zato se krila na Kelebiji i u Tavankutu kod suprugove rodbine.
Pretnje i strah za život dvoje dece, rođene tokom rata, nisu je, međutim, odvratili od pokreta otpora. Pre oslobođenja ponovo se angažuje i povezuje sa partizanskim odredom.
Članica Saveza komunista postaje 1946. godine, a u radu Antifašističkog fronta žena (AFŽ-a) u Subotici učestvuje i posle oslobođenja, gde od 1947. rukovodi kulturno-političkom sekcijom i porodilištem „Udarnik” u Subotici.
Podaci o daljem životu i radu Draginje Lendvai (Zagreb, 5. oktobar 1914 – ?, ?) ne postoje.
Izvor biografskih podataka o Draginji Lendvai je studija dr Margarete Bašaragin “Antifašistkinje Subotice: skojevke, partizanke i afežeovke”, objavljene 2021. u izdanju Ženskih studija i istraživanja i Futura publikacije.
Ovaj tekst je nastao u okviru projekta „One su osvajale našu slobodu“, koji se realizuje uz podršku Rekonstrukcije Ženskog fonda, u sklopu programa „Specijalni fokus“.
Komentari odražavaju stavove njihovih autora, ne nužno i stavove redakcije portala Magločistač. Na našem sajtu biće objavljeni svi pristigli komentari, osim komentara koji sadrže govor mržnje, psovke i uvrede ili nisu u vezi sa temom članka koji se komentariše. Govor mržnje je definisan Zakonom o javnom informisanju i medijima, koji u članu 75. kaže: „Idejama, mišljenjem, odnosno informacijama, koje se objavljuju u medijima ne sme se podsticati diskriminacija, mržnja ili nasilje protiv lica ili grupe lica zbog njihovog pripadanja ili nepripadanja nekoj rasi, veri, naciji, polu, zbog njihove seksualne opredeljenosti ili drugog ličnog svojstva, bez obzira na to da li je objavljivanjem učinjeno krivično delo”. Pre nego što budu objavljeni, komentari moraju biti odobreni od strane naših moderatora, pa vas molimo za malo strpljenja.