Ona je osvajala našu slobodu: Anka Kmezić Dubajić – do kraja odano “dete komunizma”

Ona je osvajala našu slobodu: Anka Kmezić Dubajić – do kraja odano “dete komunizma”

Rođena je u seljačkoj porodici 4. novembra 1919. u selu Suvaji – opština Srb, srez Donji Lapac, Hrvatska. Istom onom iz kog potiče i general JNA Đoko Jovanić (1917 – 2000), ratni komandant legendarne Šeste ličke proleterske divizije, čovek od velikog poverenja Josipa Broza Tita, narodni heroj.

Isti im je, nekako, bio i životni put: od Like do Bačke, a potom na sve strane sveta, ali uvek tamo gde je nalagala Narodnooslobodilačka borba.

Zajednička dodirna tačka im je bio i Novi Žednik kraj Subotice, gde im se porodice nastanjuju na talasu kolonizacije.

Anka Kmezić Dubajić, izvor: “Žene Srbije u NOB” (Nolit, Beograd)

Tu oboje završavaju osnovnu školu, upisuju gimnaziju u gradu, a Anka i Trgovačku akademiju, tokom koje se, u drugom razredu, priključuje radničkom pokretu, kada biva angažovana na raznim zadacima, najviše među srednjoškolskom i seoskom omladinom u Žedniku i Subotici.

Pred Drugi svetski rat, 1937. godine, ona postaje članica Saveza komunističke omladine Jugoslavije tj. SKOJ-a za severnu Bačku, da bi 1938. otišla u Beograd na studije na Ekonomsko-komercijalnu visoku školu, današnji Ekonomski fakultet.

Tamo zajedno sa Bosom Milićević, svojom drugaricom iz Novog Žednika, 1939. učestvuje u decembarskim demonstracijama protiv zloglasne vlade Cvetković-Maček, čiji “krvavi režim” osuđuje u oproštajnom govoru na Bosinoj sahrani, stradaloj usled posledica ranjavanja tokom uličnih previranja.

Zbog te izjave je hapse i osuđuju na 20 dana zatvora.

U Komunističku partiju Jugoslavije bila je primljena februara 1940, a krajem iste godine ponovo uhapšena i isleđivana u novosadskoj policiji zbog sumnje da je prenosila ilegalni materijal iz Novog Sada u Suboticu i Novi Žednik. Odlučno je negirala optužbe, pa je posle nekoliko dana mučenja puštaju iz zatvora.

Tri dana po napadu nacističke Nemačke na Jugoslaviju, okupatori je proteruju kao kolonistkinju u Liku, ali se nakon nekoliko nedelja ona vraća za Beograd, gde učestvuje u akcijama paljenja fašističkih novina, cepanja izlepljenih oglasa i naredbi nacističkih vlasti. Sve vreme prikuplja priloge za Narodnooslobodilački pokret i organizuje omladinu u antifašistički pokret.

U septembru 1941. policija otkriva njene aktivnosti, pa Anka prelazi u Šumadijski partizanski odred sa zaduženjem da radi na terenu Aranđelovca. 

Nakon prve neprijateljske ofanzive se, po odluci Komunističke partije Jugoslavije, vraća u Beograd, a potom odlazi kod rodbine u Banatsko Aleksandrovo kraj Nove Crnje, gde nastavlja da radi u skojevskoj organizaciji. Tu učestvuje u izradi lažnih legitimacija i propusnica za komuniste koji su živeli u ilegali.

Kao antifašistkinju je hapse u Banatskom Dvoru, a iz zatvora izlazi u martu 1943, kada se priključuje Severnobanatskom partizanskom odredu, sa kojim se u oktobru iste godine prebacuje u Srem, gde je u Prvom sremskom odredu najpre bila sekretarka SKOJ-a, a potom i zamenica komesara čete. U novembru 1943. godine biva ranjena u obe noge.

Po oslobođenju Subotice, u oktobru 1944, postavljena je za organizacionu sekretarku Mesnog komiteta KPJ za Suboticu i Okružnog komiteta KPJ za Suboticu. Bila je članica AFŽ-a u Subotici, predsedavala je prvom Okružnom konferencijom održanom 8. marta 1945.

Dopis Anke Kmezić, izvor: AV F: 338

Krajem iste godine Komunistička partija Jugoslavije je premešta da radi u pokrajinskom partijskom rukovodstvu u Novom Sadu. Bila je članica Biroa Okružnog komiteta KPJ za Vojvodinu, članica Centralnog komiteta Saveza komunista Srbije, i narodna poslanica.

Za ratne i poratne zasluge, rukovodstvo Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije ju je odlikovalo Ordenom bratstva i jedinstva II reda i Ordenom Crvene zvezde I reda. Primila je i Partizansku spomenicu 1941. Bila je članica Saveta SR Srbije. 

Kao penzionerka živela je u Beogradu.


Izvor biografskih podataka o Anki Kmezić Dubajić je studija dr Margarete Bašaragin “Antifašistkinje Subotice: skojevke, partizanke i afežeovke”, objavljena 2021. u izdanju Ženskih studija i istraživanja i Futura publikacije.


Ovaj tekst je nastao u okviru projekta „One su osvajale našu slobodu“, koji se realizuje uz podršku Rekonstrukcije Ženskog fonda, u sklopu programa „Specijalni fokus“.

Podelite sa prijateljima:

Leave a Reply

Vaša email adresa neće biti objavljenja. Obavezna polja su markirana *

Upišite tekst *

Komentari odražavaju stavove njihovih autora, ne nužno i stavove redakcije portala Magločistač. Na našem sajtu biće objavljeni svi pristigli komentari, osim komentara koji sadrže govor mržnje, psovke i uvrede ili nisu u vezi sa temom članka koji se komentariše. Govor mržnje je definisan Zakonom o javnom informisanju i medijima, koji u članu 75. kaže: „Idejama, mišljenjem, odnosno informacijama, koje se objavljuju u medijima ne sme se podsticati diskriminacija, mržnja ili nasilje protiv lica ili grupe lica zbog njihovog pripadanja ili nepripadanja nekoj rasi, veri, naciji, polu, zbog njihove seksualne opredeljenosti ili drugog ličnog svojstva, bez obzira na to da li je objavljivanjem učinjeno krivično delo”. Pre nego što budu objavljeni, komentari moraju biti odobreni od strane naših moderatora, pa vas molimo za malo strpljenja.