Da li se Subotica nalazi među „zelenijim“ gradovima ili se „drveće više seče i uništava nego što se obnavlja“?

Naselja Radanovac i Kertvaroš u Subotici su najbolje pokrivena zelenim površinama, pa su samim tim i najbolja mesta za život, posebno za ljubitelje prirode. Šta je sa ostalim delovima grada, i u kojoj meri oni zadovoljavaju potrebe celokupnog stanovništva, pokušali smo da saznamo od stručnjaka i gradskih službi koje se bave ovom veoma važnom, ali i zapostavljenom temom.

“Projektom ‘Zelena regulativa Subotice’ evidentirano je oko 2.000 hektara pod zelenim površinama, što čini oko 25 odsto ukupnog građevinskog zemljišta. Izraženo po broju stanovnika, Subotica ima oko 183 m² zelenila po stanovniku, što je više od evropskog proseka, i na osnovu toga bi se moglo reći da Subotica spada u ‘zelenije’ gradove”, navode za Magločistač u Službi za zaštitu životne sredine Grada Subotice.

Ako ovo uporedimo sa velikim evropskim gradovima, dodaju, Amsterdam i Milano imaju oko 13 odsto zelenih površina, Beč oko 45,5 odsto, a Pariz samo 9,5 odsto, dok su među najzelenijim gradovima Zagreb sa 77 odsto i Oslo sa 72 odsto zelenila.

Ovde, međutim, treba voditi računa o metodologiji koja se koristi prilikom procene i uzeti u obzir činjenicu da je u pomenuti procenat uračunato i zelenilo individualnih domaćinstava, koje jeste veoma značajno sa aspekta mikroklime, vazduha i ekoloških karakteristika prostora, ali to nije zelenilo koje je dostupno svim građanima, poput javnih zelenih površina.

“Prema evropskim standardima, smatra se da građanima zelenilo treba da bude dosupno tako da na razdaljina od najbližeg blokovskog zelenila treba da bude maksimalno 150 metara, od gradskih parkova oko 3 kilometra, a od urbanih šuma oko 5 kilometara, što Subotica samo delimično ispunjava i to samo u nekim njenim delovima”, napominju u ovoj gradskoj službi.

Uprkos podacima koji pokazuju da se Subotica nalazi među zelenijim gradovima, u Centru za ekologiju i održivi razvoj (CEKOR) u Subotici smatraju da se „drveće više seče i uništava nego što se obnavlja“, i da su površine koje se nalaze pod zelenilom nedovoljne da bi zadovoljile potrebe stanovništva.

Direktorka CEKOR-a, Nataša Đereg, kaže za Magločitač da Subotica leži na tlu podložnom eolskoj eroziji, i da je uvek prisutna visoka koncentracija prašine u vazduhu, te da nam je zelenilo potrebno da bismo lakše disali.

„Naše pitanje je koliko se sadilo drveća, zaštitnih pojaseva, u proteklom vremenu, da li se uopšte planira da ovaj grad bude zdravije i bolje mesto za život, ili se ide samo na izgradnju višespratnica, i povećavanje površina za parking, betonizaciju i investitorski urbanizam“, pita Đereg.

Ona smatra da službe i organi koji se bave ovim problemom – „ako se bave“ – nisu dovoljno prisutne.

„Nema nikakvih informacija, što sve odaje utisak da je to tema o kojoj niko ne brine“, ocenjuje Đereg.

Tokom 2012. godine je tadašnji Zavod za urbanizam Grada Subotice pokrenuo projekat pod nazivom Zelena regulativa Subotice finansiran iz Fonda za zaštitu životne sredine, koji se bavio prikazom i analizom stanja zelenih površina i predlozima za njihovo unapređenje.

Međutim, kako se navodi u odgovoru Službe za zaštitu životne sredine, realizovane su prve dve faze ovog projekta.

“U prvoj fazi urađen je popis zelenih površina po mesnim zajednicama, dok je u drugoj postavljena metodološka osnova za izradu katastra zelenih površina. Katastar je odrađen samo u pilot fazi – za gradske parkove“, kažu u službi.

Kako objašnjavaju, u međuvremenu je došlo do statusne promene Zavoda za urbanizam i njegovo pripajanja Direkciji za izgradnju, a zatim i do ukidanja Direkcije za izgradnju. Poslovi upravljanja zelenilom, nakon razdvajanja Sekretarijata za poljopivredu i zaštitu životne sredine i Sekretarijata za komunalne delatnosti, energetiku i saobraćaj pripali su sekretarijatu nadležnom za komunalne delatnosti.

Na osnovu zaključaka Zelene regulative, između ostalog, formulisani su opšti uslovi i mere zaštite životne sredine u usvojenim urbanističko-planskim dokumentima.

Primera radi, kako se navodi, u Generalni urbanistički plan Subotica-Palić do 2030. godine uvrštene su sledeće mere: da planovima dalje razrade traba odrediti nove prostore za javne zelene površine; sve zelene površine bi trebalo da oforme jedinstvenu celinu i kao takve bi trebalo da daju obeležje čitavom gradu – i to na način da se postojeće zelene površine povežu zelenilom duž saobraćajnica.

Dalje, „sistem zelenih površina mora da od podređene dobije ulogu primarne gradske infrastrukture; na prostorima nove izgradnje ispuniti zacrtan normativ – procenat zelenih površina”, citiraju u svojim odgovorima delove ovog plana, uz napomenu da celokupna koncepcija podizanja zelenih površina treba da se realizuje kroz dalju plansku razradu.

Koje mesne zajednice imaju najviše, a koje najmanje zelenila?

Prema podacima iz projekta Zelene regulative, posmatrano procentualno, najviše zelenila ima u mesnim zajednicama Radanovac i Kertvaroš, dok je najmanje zelenila u Centru I i Malom Radanovcu.

“Kada je u pitanju količina zelenila po broju stanovnika, tu prednjače Makova sedmica, Radanovac, Palić i Peščara, dok je, očekivano, najmanje zelenih površina po broju stanovnika u centralnim mesnim zajednicama”, napominju.

U Subotici ima samo tri parka – Dudova Šuma, Veliki park na Paliću i Park Ćirila i Metodija, dok se ostale zelene površine mogu klasifikovati kao skverovi i blokovsko zelenilo.

Prema podacima Sekretarijata za komunalne poslove, energetiku i saobraćaj, standardi i zakonski propisi koji regulišu praksu pejzažne arhitekture variraju od zemlje do zemlje. Međutim, u našoj zemlji kao takvi nažalost ne postoje, osim osvrta u jednoj rečenici u čl. 20 Zakona o zaštiti životne sredine, koji se odnosi na javne zelene površine.

„Što se tiče projektovanja, kao i zasnivanja zelenih površina, postoje određeni principi, koji se moraju ispoštovati, sa aspekta lokacije, urbanizma, ekologije, estetike, tipa i veličine zelene površine, tipa i socijalnih karakteristika stambenog naselja, klimatskih karakteristika podneblja, mikroklime, kao i mikrolokacije“, navodi se u odgovoru ove službe.

Dodaju da se odlukom o održavanju javnih zelenih površina uređuju i propisuju vršioci, uslovi i način obavljanja komunalne delatnosti održavanja javnih zelenih površina na teritoriji Grada Subotice.

Koliko je grad zasadio stabala ove i prošle godine?

Prema informacijama koje je Magločistač dobio, u 2021. godini je zasađeno 350 stabala, a u prvoj polovini ove godine oko 300 komada raznog biljnog materijala, uglavnom ukrasnog šiblja.

Đereg: „Subotica važi za grad sa nedovoljno zalenila“

„Sažeti prikaz i podaci o prisustvu drvorednih stabala, žive ograde i zelenog pojasa po mesnim zajednicama u gore pomenutom dokumentu koji je od 2012. godine datira od 1980. godine, što je sigurno sada promenjeno, i mi zapravo ne znamo stvarno stanje“, kaže Nataša Đereg.

Ona podseća da je još 2012. godine utvrđeno da Kertvaroš ima dosta zelenila tj. da je odnos zelenila i stambene gradnje po evropskim kriterijumima, po kojima bar 13 kvadratnih metara zelene površine treba da „pripadne“ svakom stanovniku.

“Subotica važi za grad sa nedovoljno zalenila, postojeće nije ravnomerno raspoređeno, sa zelenilom koje nema i rekreativni sadržaj, niti objedinjeno upravljanje“, ocenjuje Đereg.

Prema njenim rečima, mi ne znamo, niti su nam dostupne informacije i izveštaji o stanju zelenih površina u gradu.

„Generalno, na teritoriji Subotice primetno je da je drveća sve manje, i utisak je da se više seče i uništava nego što se obnavlja, sadi i povećava zelenilo“, smatra naša sagovornica.

Inače, prema podacima iz “Vojvodinašuma” – Šumske uprave Subotica, na teritoriji našeg grada je 3.770,32 hektara pod šumom.