Briga za stare u Bačkoj Topoli kao preka potreba: “Ima ljudi kod kojih danima ne uđe niko ako se komšija toga ne seti”

Prosečna starost građana i građanki Srbije iznosi 43,8 godina – pokazuju rezultati poslednjeg popisa stanovništva obavljenog 2022, što je povećanje za oko jednu i po godinu u odnosu na popis 2011. godine. Isti izvor pokazuje i da svaki peti stanovnik Srbije ima više od 65 godina, odnosno da građani i građanke ove dobi čine više od 22 odsto stanovništva. Istovremeno, 2011. godine smo brojali 81.550 ljudi starijih od 85 godina, da bi ih 2022. godine bilo popisano 117.651, od kojih je samo u Bačkoj Topoli 512. Sa prosekom starosti od 46 godina, ova opština ujedno je i jedna od najstarijih.

Evidencija Centra za socijalni rad opštine Bačka Topola pokazuje da je na kraju prošle godine na spisku korisnika novčane socijalne pomoći bilo 597 lica starijih od 65 godina, od kojih je žena 359, dok je muškaraca 238.

“Radno nesposobni korisnici imaju pravo i na jednokratnu novčanu pomoć dvaput godišnje, zatim na refundaciju novca za lekove do hiljadu i po, kao i sredstva za ogrev u iznosu od 6 hiljada dinara. U naseljima Bajša i Gunaroš ovoj kategoriji stanovništva je od 2016. godine dostupna i usluga gerontodomaćica, koje su angažovane ugovorom o privremenim i povremenim poslovima i sada ih je dve. Stare osobe o kojima nema ko da se stara, mogu da se jave kod nas”, kaže za Magločistač direktorka lokalnog Centra za socijalni rad, mr Jasmina Zimonjić.

Rad gerontodomaćica se u bačkotopolskoj opštini finansira posredstvom Centra kroz projekte, iz opštinskog budžeta i namenskim sredstvima za socijalnu zaštitu koje usemerava resorno ministarstvo lokalnoj samoupravi.

Kako Magločistač nezvanično saznaje, plan lokalne samouprave je da se u narednom periodu gerontodomaćice angažuju preko udruženja “Caritas” iz Subotice, međutim, na ovo, kao i na druga pitanja Magločistača u vezi sa ovom temom – iz Opštine su rekli da nemaju odgovore.

Opštinsko udruženje penzionera: Gerontodomaćice veoma potrebne

U opštinskom udruženju penzionera, koje broji blizu dve i po hiljade članova, kažu da su temu potrebe za gerontodomaćicama prezentovali još pre desetak godna pred lokalnom samoupravom, Centrom za socijalni rad i Crvenim krstom, te da su se sve ustanove složile da ta potreba realno i postoji.

Na teritoriiji Bačke Topole živi blizu 4.000 penzionera, a u ovom udruženju, koje je osnovano pre 39 godina, ističu da pored toga što u saradnji sa lokalnom samoupravom, Crvenim krstom, Centrom za socijalni rad i drugim službama pomažu članovima u ostvarivanju njihovih prava, oni prate materijalno, zdravstveno, socijalno i društveno stanje i položaj svih penzionera.

A ono je, kako ocenjuju, sve teže.

“Deca odlaze u inostranstvo, stanovništvo Bačke Topole je sve starije, potrebe za gerontodomaćicama su velike, ali još nemamo ustanovu koja bi vodila brigu isklučivo o  starima, kojima treba pomoć u nabavci, održavanju kuće, odlasku kod lekara ili u apoteku. Imamo ih povremeno i u određenim mestima, ali to nije dovoljno s obzirom na potrebe. Ima ljudi kod kojih danima ne uđe niko ako se komšija toga ne seti”, kaže predsednik udruženja Karolj Orto, i zaključuje:

“Sve institucije su se složile da potreba postoji. Svesni smo da je to jako veliki posao na kojem ne možemo sami da radimo, već zajedno sa svim relevantnim ustanovama. Ovde problem ne bi rešili volonteri, već on treba da se reši sistemski i na tome se poslednjih godina radi, ali jako polako”.

Dve decenije besplatne usluge “Pomoć kući za odrasla i starija lica” u Inđiji

Opština Inđija sa dvodecenijskom praksom u kontinuitetu realizuje program “Pomoć u kući za odrasla i starija lica” kao jednim od modela dobre prakse kada je reč o pomoći starima, pre svega samcima, bolesnima i onima koji pripadaju socijalno najugroženijima.

Besplatnu pomoć u kući dobija 210 korisnika u 180 domaćinstava, a ceo program finansira Opština Inđija preko projektnih aktivnosti.

Na području cele opštine ovaj projekat realizuje udruženje „4+1“, koje su 2004. godine osnovale četiri žene i jedan muškarac, te otuda potiče naziv ove civilne asocijacije.

Oni danas poseduju licencu Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja za pružanje usluge, a svi zaposleni, među kojma je 10 gerontodomaćica, psiholog i koordinator, prošli su akreditovanu obuku za rad sa starim licima izdatu od strane Republičkog zavoda za socijalnu zaštitu.

Kako objašnjavaju u ovoj nevladinoj organizaciji, potrebe za uspostavljanjem ovakvog programa utvrđene su bile najpre telefonskim anketiranjem  svih penzionera radi sticanja uvida u realne potrebe za ovakvim vidom pomoći na terenu, a potom je bio definisan i cilj – da se pomogne starijim licima u obavljanju kućnih poslova, nabavci lekova i namirnica.

“Prilikom pokretanja ove aktivnosti pošlo se od nekoliko činjenica. Pre svega, beleži se porast broja starih osoba. Domski smeštaj je za većinu njih skup oblik društvene pomoći, a često se javlja i snažan otpor prema smeštaju u staračke domove i napuštanju svog dugogodišnjeg životnog okruženja. Usled teške pokretljivosti, veliki broj korisnika je usamljen, izolovan, pa ovaj vid pomoći veoma pozitivno utiče na njihovo psihičko stanje”, objašnjava za Magločistač koordinatorka udruženja, Anita Kovačević Kostecki.

Kako dodaje, pomoć u kući se u početku bazirala samo na naseljeno mesto Inđija da bi se postepeno uključivala i ostala naselja ove opštine, a od 2016. godine se usluga pruža u celoj opštini, koja uključuje ukupno 11 naseljenih mesta.

Udruženje „4+1“ se finansira preko projektnih aktivosti iz budžeta Opštine Inđija tako što svake godine aplicira na opštinski konkurs za realizaciju programa od javnog interesa za Opštinu Inđija namenjen udruženjima koja se bave socio-humanitarnim aktivnostima. Na ovaj način udurženje obezbeđuje 70 posto sredstava, dok preostalih 30 posto dobija iz republičkog budžeta. Ove godine je projekat “4+1” podržan sa preko 9,2 miliona dinara iz opštinskog budžeta.

“Pravo na pomoć u kući imaju svi stanovnici naše opštine koji žive u staračkim jednočlanim ili dvočlanim domaćinstvima sa primanjima do 40.000, odnosno ukupno 60.000 dinara za dva člana. Usluge pomoći u kući koriste teško pokretna lica, lica sa invaliditetom, roditelji sa teško obolelom decom kojima je potrebna pomoć, bez obzira na primanja po domaćinstvu. U izuzetnim slučajevima ne gledamo na visinu primanja i godine života ako je starija osoba ugrožena”, navodi koordinatorka Kovačević Kostecki.

Korisnici se za korišćenje usluge prijavljuju telefonskim putem, preko Centra za socijalni rad ili Doma zdravlja, nakon čega stručni radnik Centra za socijalni rad i stručni radnik udruženja izlaze na teren i prikupljaju osnovne podatke o korisniku, na osnovu čega Centar potom izdaje rešenje o korišćenju usluge.

“Gerontodomaćica posećuje korisnika jednom nedeljno po jedan, jedan i po ili dva sata, ili u zavisnosti od potrebe korisnika i individualnog plana usluga koje sačinjava psiholog – jednom u dve nedelje. Gerontodomaćice održavaju čistoću njihovih stambenih prostorija, kupuju namirnice u samoposluzi i na pijaci, donose ogrev u kuću, pripremaju brza jela, odlaze po lekove i recepte u Dom zdravlja, plaćaju račune”, objašnjavaju u udruženju “4+1”.

Na ovaj način, svaka gerontodomaćica obiđe u proseku oko 20 korisnika mesečno, s obzirom na to da uslugu trenutno koristi 191 korisnik u 172 domaćinstava.

“Stručni radnik kontinuirano vodi evidenciju o stanju korisnika, izrađuje individualne planove usluga, izrađuje ponovni pregled i određuje stepen podrške, pruža psihološku i savetodavnu podršku korisnicima. Sa korisnicima se redovno obavljaju razgovori telefonskim putem radi informisanja o njihovom trenutnom stanju, potrebama, zadovoljstvu uslugom, kao i promenama u rasporedu”, ističe Kovačević Kostecki.

Pored toga, koordinator i stručni radnik obilaze korisnike, razgovaraju sa njima,   mere im krvni pritisak, šećer u krvi, saturaciju i telesnu temperaturu, a na Međunarodni dan starih osoba, 1. oktobra, obilaze se korisnici i uručuju im se pokloni.

“Prilikom zapošljavanja gerontodomaćica obraća se pažnja da one budu iz mesta iz kojeg je i korisnik usluga. Udruženje, između ostalog, finansira i sredstva za rad kod korisnika, kao što su sredstva za održavanje higijene stana. Usluga ‘Pomoć u kući’ se promoviše putem lokalnih medija, flajera i objava na društvenim mrežama”, ističe koordinatorka nosioca programa, Anita Kovačević Kostecki.

Madić: “Da ih nema, trebalo bi ih izmisliti”

Dragica Madić iz Inđije ima 88 godina i živi na trećem spratu u zgradi bez lifta sa svojom dve godine starijom nepokretnom sestrom.

Kako kaže za Magločistač, da nema gerontodomaćica, njena unuka, koja živi i radi u Beogradu, imala bi veliko opterećenje ili bi morala komšije da moli za pomoć.

“Ima tu u zgradi mladih divnih ljudi koji se ponude da pomognu, donesu nam iz prodavnice, dođu, popijemo kafu i popričamo. Imamo i unuku koja živi i radi u Beogradu, dođe kad god može, zove svaki dan, zlatna je, ali ja ne volim nikog da opterećujem. Zato ja kažem ovim našim gerontodomaćicama – da vas nema, trebalo bi vas izmisliti”, kaže Dragica.

Ove dve sestre uslugu pomoći u kući koriste poslednjih godinu dana jer ih je prijavila komšinica. Dragica nije htela sama da se prijavi jer je mislila da ima ljudi koji su u još težem položaju od nje i njene sestre.

“Mučila bih se sama i dalje. Moja sestra ne vidi i nepokretna je, ja brinem o njoj, mada se i ja sada teško krećem jer zbog kuka i noge jedva hodam. Kada krenem do prodavnice, ovde ima 60 stepenica, pa do radnje još 20. To je grozno”, priča Dragica.

A sa gerontodomaćicama, sve je mnogo lakše:

“Sve mi urade. Čiste, brišu, peru, donesu nam lekove i pelene iz apoteke, odu sa mnom do prodavnice u nabavku, one dovuku stvari. Jako su vredne i dobre, ja nemam reči. Posećuju nas jednom nedeljno, budu sat i po. Imamo garsonjeru i mislim da je to sasvim dovoljno, jer ipak još mogu da skuvam i nešto pomalo po kući da uradim”.

This publication was produced with the support of #SustainMedia Programme, co-funded by the European Union and the German Federal Ministry of Economic Coop-eration and Development. Its contents are the sole responsibility of Magločistač and do not necessarily reflect the views of the EU or the Federal Ministry of Economic Cooperation and Development.