RUSINSKA ZAJEDNICA U VOJVODINI: DOBROVOLJNA ASIMILACIJA

I u sredinama gde Rusini čine većinu, poput Đurđeva ili Kucure, događa se da roditelji nisu zainteresovani da im deca pohađaju nastavu na maternjem jeziku, a za to je kriv mentalitet prilagođavanja, Nacionalni savet Rusina, a posredno i država kroz model obrazovnog sistema koji dozvoljava da maternji jezik bude „treći izborni predmet“, smatra članica Nacionanog saveta Rusina Olena Papuga

Crkva Svetog Nikole u Ruskom Krstur, izvor: commons.wikimedia.org

Bez obzira na malu brojčanu zastupljenost, Rusini u Vojvodini su takođe autohtona nacionalna zajednica. Prema pisanim dokumentima prvi pripadnici rusinske zajednice na ove prostore su došli početkom druge polovine XVIII. veka (17. januara 1751., što danas predstavlja i nacionalni praznik rusinske zajednice u Vojvodini). Vojvođanski Rusini poreklom su s prostora današnje tromeđe južne Poljske, istočne Slovačke i zapadne Ukrajine. Najveći broj doselio ih se u Ruski Krstur (što je danas kulturni centar Rusina), a vremenom su se naselili i u druga mesta u Vojvodini (ali i u Hrvatskoj), poput Kucure, Novog Sada, Đurđeva, Vajske, a kasnije i u Sremsku Mitrovicu, Bačince, Berkasovce, Šid…

Naličje statistike…

Prema podacima s popisa od kraja XIX. veka do danas broj Rusina kretao se od 11.000 (1890.) do nešto više od 14.000 (2011.). U vezi s tim zanimljivo je istaći da je broj Rusina u Srbiji (Vojvodini) od popisa 1948. do 1971. stalno prelazio 20.000 (1961. blizu 26.000), da bi nakon toga bio beležen stalni pad. Razlozi za to najverovatnije su dvovrsni: ekonomske migracije (iseljavanje u inostranstvo) ili asimilacija.

Ruski Krstur, izvor: ruskikerestur.com

Što se veroispovesti tiče (ako ne računamo ateiste, agnostike ili pripadnike nekih drugih konfesija), Rusini su i danas najvećim delom grkokatoličke vere, a što se jezika tiče ubrajaju se u grupu zapadnoslovenskih jezika (zajedno s poljskim, češkim, slovačkim, gornje i donje lužičkosrpskim). Zahvaljujući politici priznavanja prava naroda i narodnosti (uobičajena terminologija u Jugoslaviji nakon Drugog svetskog rata), Rusini su, kao i mnoge druge nacionalne zajednice u Vojvodini, u drugoj polovini XX. veka izgradili razvijen kulturno-obrazovno-informativni sistem. Tako i danas rusinska zajednica, tamo gde žive u apsolutnoj ili relativnoj većini, imaju predškolsku i nastavu na maternjem jeziku, kao i kulturno-umetnička društva, a u Novom Sadu i katedru za rusinski jezik na Filozofskom fakultetu, te elektronske i štampane medije na Radio-televiziji Vojvodine, odnosno redakciji „Ruskeg slova“ („Rusinske reči“).

Kada je reč o Subotici, prema popisu iz 2011., kao Rusin se izjasnilo 159 stanovnika. I pored tako malog broja u odnosu na ukupan broj stanovnika (105.681), u Subotici od 2001. postoji Društvo Rusina, koje, osim obeležavanja svojih praznika, beleži i druge značajne aktivnosti kao što je njihova dramska sekcija, a posebno uvođenje rusinskog kao fakultativnog jezika u pojedine osnovne škole („Sonja Marinković“, na primer).

I lice prakse

Olena Papuga, izvor: lična arhiva

Ovu relativno idiličnu statističku sliku kvari, međutim, praksa. Po rečima članice Nacionalnog saveta Rusina Olene Papuge, iako etnička distanca između Rusina i većinskog ili drugih naroda s kojima žive uglavnom ne postoji, najveći problem ove zajednice je obrazovanje na maternjem jeziku. Kako kaže, u Đurđevu – u kom Rusini čine značajan udeo stanovništva (oko trećine) – ove jeseni nije upisano nijedno dete u redovnu nastavu s rusinskim maternjim jezikom, a sličnu sudbinu nagodinu predviđa i za Kucuru, gde samo četovoro mališana predškolsku nastavu pohađa na rusinskom jeziku. Ona kaže da uzroci tome leže u činjenici da deca iz nacionalno mešanih brakova (od kojih je jedan od roditelja Rusin) po pravilu ne pohađaju nastavu na rusinskom, ali i u „mentalitetu Rusina“ za koji sagovornica kaže da je sklon prilagođavanju većinskom stanovništvu do mere da se sami „unize i ponize“ što kao posledicu ima asimilaciju. Za ovakvo stanje Olena Papuga posredno krivi i obrazovni sistem Srbije, koji maternji jezik kao izborni predmet stavlja iza učenja stranog jezika, na primer. Naravno, takvo učenje (ocena ne ulazi u prosek) daje i odgovarajući kvalitet, ali i samo zanimanje onih koji se odluče za ovu varijantu.

Osnovna škola u Đurđevu, izvor: djurdjevo.rs

Kao vrlo odgovoran za ovakvu situaciju Olena Papuga navodi i Nacionalni savet Rusina, za koji kaže da je nezainteresovan za činjenicu da u sredinama gde Rusini čine većinu stanovništva, pa čak i u situacijama gde su oba roditelja Rusini, deca ne pohađaju nastavu na maternjem jeziku. Ipak, u kontekstu „mentaliteta Rusina“ ona navodi i jedan lep primer, koji se, kako kaže, sve više gubi. Reč je, naime o tome da u sredinama gde su Rusini većina (poput Ruskog Krstura u kom čine 97% stanovništva) i ostalo stanovništvo je naučilo rusinski. To je, međutim, nastavlja sagovornica, bila lepa praksa iz nekih ranijih vremena. Danas se, po njenim rečima, događa upravo suprotno: Rusini se odriču svog jezika (a samim tim i nacionalnog identiteta) da bi „udovoljili“ većinskoj naciji. Zbog toga Olena Papuga ističe kako bi, bar u sredinama gde Rusini čine većinu, bilo potrebno insistirati da se ponovo uvede obavezna nastava jezika društvene sredine kakva je postojala, recimo, sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka. Jer, kroz učenje drugog jezika, uči se i druga kultura, a samim tim i komšija postaje bliži.

Zlatko Romić (Magločistač)

Tekst “Rusinska zajednica u Vojvodini: Dobrovoljna asimilacija” nastao je u okviru projekta “Međuetnička distanca u uslovima društveno-ekonomske krize”, koji je realizovan uz podršku Pokrajinskog sekretarijata za kulturu i javno informisanje. Za sadržaj priloga odgovornost isključivo snosi Udruženje građana “Centar građanskih vrednosti” i redakcija portala “Magločistač”. Stavovi koji su u tekstu ne odražavaju nužno stavove Pokrajinskog sekretarijata za kulturu i javno informisanje.

[clear]