Horgoš: Očaj pred “Tvrđavom Evropom”, foto: NJ, Magločistač (arhiva)
U napadima na izbeglice i migrante ističu se desničarske stranke i organizacije, ali i građani na društvenim mrežama sa svojim rasističkim i šovinističkim izlivima i širenjem mržnje, teorija zavere, dezinformacija i pozivanja na progon, što podstiču i tabloidi.
Jedan od poslednjih slučajeva recikliranja starih lažnih vesti dogodio se pre nekoliko dana, nakon što je Vojvođanski istraživačko-analitički centar (VOICE) još u septembru 2020. objavio tekst u kojem raskrinkava lažnu vest o navodnom iseljavanju Šiđana usled migrantske krize u tom gradu, koju je u periodu od tri godine prenelo više portala.
I posle teksta koji demantuje ove navode, portal Istinalaži preneo je identičnu lažnu vest – i to dva puta, ali sa drugačijim naslovom. Analiza VOICE-a pokazala je da se u poslednjem tekstu ovog portala, objavljenom krajem februara, navodi da je masovno iseljavanje Šiđana posledica eskaliranja migrantske krize. Istog dana je ova vest objavljena u tri antimigrantske Fejsbuk grupe koje zajedno imaju više od 26.000 članova.
Sa izbijanjem epidemije koronavirusa migranti su neretko u tabloidima bili predstavljeni kao grupa ljudi koja širi zarazu, da bi nakon odluke države da ograniči kretanje građanima, u proleće prošle godine pandemija nakratko preuzela glavnu ulogu u svim medijima, ali nedugo nakon toga, uoči izbora u junu, ponovo se aktuelizuje situacija sa migrantima.
Takvu situaciju su zloupotrebljavale desničarske stranke, poput Dveri i Dosta je bilo, koje su iznosile nepotkrepljene tvrdnje o masovnom naseljavanju migranata.
Poplava dezinformacija, ksenofobije, neutemeljenog straha od nametanja islamskih običaja i mržnje u Srbiji se širila društvenim mrežama brže od koronavirusa. To je svakako ostavilo posledice na naše društvo, kao i na migrantsku populaciju. Kao što znamo, sto puta napisana laž ne može se poništiti jednom raskrinkanom vešću istraživačkih novinara. Uvek će biti više lažnih vesti nego novinara koji će uspeti da sve te informacije razotkriju i dokažu.
Fejsbuk stranica „STOP naseljavanju migranata“ pokrenuta je krajem marta 2020. godine i danas broji više od 320.000 članova, što je značajno uticalo i na formiranje takozvanih narodnih patrola i grupa građana koje, naročito u mađarskim selima u Vojvodini, uzimaju pravdu u svoje ruke i odlučuju o tome ko može da uđe u selo, a ko ne može.
Tako su sredinom oktobra 2020. u nekoliko navrata samoorganizovani građani u Martonošu i Bačkim Vinogradima zaustavili taksiste koji su prevozili migrante i pretili im metalnim šipkama, psovali ih i rekli im da napuste mesto.
Manipulacije, klikbejt naslovi i sadržaji dovode do toga da građani potpuno izgube ionako već odavno poljuljano poverenje u medije. Veliki broj medijski nepismenih građana, koji jednostavno nisu u stanju da prosude da li je u pitanju vest ili lažna informacija, niti umeju da ih razlikuju, i koji nisu skloni da proveravaju tačnost pročitanih informacija iz više izvora, doprinosi širenju dezinformacija i nepoverenja u medije.
Zbog toga je neophodno uvođenje medijske pismenosti od najranijeg uzrasta, opismenjavanje građana kroz obrazovni sistem, odgovorne medije, kroz razne radionice, zatim objavljivanjem edukativnih sadržaja koji podstiču empatiju, kritičko razmišljanje i otpor prema govoru mržnje i dezinformacijama.
Takođe je neophodno nakon šest godina širenja lažnih informacija o izbeglicama i migrantima konačno urediti medijski prostor tako što ćemo se založiti za to da se unesu pojedine dopune u Kodeks novinara Srbije koje bi se ticale profesionalnih i etičkih normi kojih bi novinari morali da se pridržavaju tokom izveštavanja o migrantima.
Mediji i novinari koji krše Kodeks treba i da odgovaraju za to, i da sadržaje koji šire antimigrantske dezinformacije sankcionišu i osude novinarska udruženja i organizacije koje se bave zaštitom prava migranata, ali i država, što se u praksi ne dešava.
Osim što su meštani u mađarskim selima izloženi tabloidnim manipulacijama koje se šire po Srbiji, izloženi su i rasističkim izjavama koje dolaze iz susedne Mađarske, od nacionalističke vlade premijera Viktora Orbana i vladajuće partije Fides.
U tome im bezrezervnu podršku pruža i sestrinska stranka Savez vojvođanskih Mađara (SVM) sa sedištem u Subotici i mediji bliski ovoj partiji, poput RTV Panon, lista Mađar so i drugih.
Dezinformacije kojima su izloženi utiču na kreiranje njihovih stavova, kao i generalno na formiranje javnog mnjenja u ovom pograničnom području, gde pretežno živi mađarsko stanovništvo. U isto vreme oni gotovo svakodnevno viđaju migrante koji se vraćaju sa granice pretučeni od strane mađarske granične policije i neretko su u veoma lošem stanju.
Takav prizor, naravno, izaziva negodovanje i strah kod građana, dok se, sa druge strane, ne osećaju zaštićeno od strane policije, što ukazuju na jedan ignorantski odnos države prema ovom kompleksnom društvenom problemu.
Deo građana, zahvaljujući besposledičnoj mržnji u tabloidima i na društvenim mrežama, veruje da su migranti, za koje smatraju da su sumnjivog izgleda, kriminalci, pljačkaši, silovatelji žena, džihadisti i da žele da nasele Srbiju i nametnu svoju kulturu.
Oni se često optužuju i za krivična dela za koja u datom momentu nije utvrđen počinilac, čime se krši princip pretpostavke nevinosti i zloupotrebljava se njihova verska, rasna i nacionalna pripadnost, što zabranjuje i Kodeks novinara Srbije.
Dezinformacije o migrantima češće se objavljuju u lokalnim medijima i na marginalnim desničarskim portalima. Ti portali najčešće nemaju impresum, a imena novinara često nisu navedena ispod objavljenih članaka. Zatim se ti sadržaji umnožavaju tako što ih preuzimaju drugi tabloidi i tako što se dele na društvenim mrežama.
Prema mišljenju civilnih aktivista, nužno je da država konačno počne da reaguje i da zaustavi hajku protiv ovih ljudi tako što će sankcionisati govor mržnje, tako što će se urediti medijski prostor, dok je istovremeno neophodno i ukidanje grupa na društvenim mrežama koje podstiču ksenofobiju i tolerišu nasilje prema migrantima.
Kako bi se podstaklo suzbijanje medijskog neprofesionalizma i ksenofobije, Nezavisno društvo novinara Vojvodine (NDNV) objavilo je krajem februara publikaciju pod nazivom „Izveštavanje o migrantima – Između manipulacije i etike“, u okviru koje su novinari VOICE-a tokom četiri meseca 2020. godine analizirali medijske sadržaje koji sadrže lažne informacije o migrantima. Publikacija sadrži i smernice za novinare, urednike, regulatorna tela i državne institucije u vezi sa načinom informisanja o migrantskim pitanjima, kao i predlog dopune Kodeksa novinara Srbije na kom je radio Sud časti NDNV-a.
Istraživanje je pokazalo da tabloidi najčešće objavljuju vesti stare i nekoliko godina, da šire strah i neutemeljene tvrdnje da je reč o lopovima, kriminalcima, silovateljima žena.
Portali koji se bave utvrđivanjem tačnosti informacija i nastoje da dekonstruišu dezinformacije o ovoj temi su Istinomer, VOICE, Fake News tragač i Raskrikavanje.
* Autorka teksta je novinarka portala Magločistač iz Subotice i koautorka publikacije „Izveštavanje o migrantima – Između manipulacije i etike“
Komentari odražavaju stavove njihovih autora, ne nužno i stavove redakcije portala Magločistač. Na našem sajtu biće objavljeni svi pristigli komentari, osim komentara koji sadrže govor mržnje, psovke i uvrede ili nisu u vezi sa temom članka koji se komentariše. Govor mržnje je definisan Zakonom o javnom informisanju i medijima, koji u članu 75. kaže: „Idejama, mišljenjem, odnosno informacijama, koje se objavljuju u medijima ne sme se podsticati diskriminacija, mržnja ili nasilje protiv lica ili grupe lica zbog njihovog pripadanja ili nepripadanja nekoj rasi, veri, naciji, polu, zbog njihove seksualne opredeljenosti ili drugog ličnog svojstva, bez obzira na to da li je objavljivanjem učinjeno krivično delo”. Pre nego što budu objavljeni, komentari moraju biti odobreni od strane naših moderatora, pa vas molimo za malo strpljenja.